Kedisinde KBH olduğunu duyan bir kişinin genellikle iki ana sorusu olur:
Durumu Ne Kadar Kötü? sayfası, ilk soruya yanıt vermek için hazırlanmıştı. Bu sayfada da ikinci sorunuzun yanıtlarını bulacaksınız.
Esas olarak 10 ana konu vardır. Bu çok gibi gelebilir. Ancak kedilerin hepsinin bu 10 alanda hemen tedavi edilmesi gerekmez, hatta bazı sorunları (örneğin böbrek taşları) hiç olmayabilir. Yine de bu sayfanın tümünü okuyarak bir fikir sahibi olmanız yararlıdır. İlerleyen bölümlerde bu ana konular ayrıntılı bicinde ele alınacaktır.
O halde derin bir nefes alın ve KBH’nı öğrenmeye başlayın. Bu sayfanın tümünü okumanızı öneririm. Kedinizin karşı karşıya olduğu ana sorunlarla ilgili sayfaları elimden geldiğince kısa süre içinde hazırlamaya çalışacağım.
- Nasıl Beslemeli?
Veterineriniz büyük olasılıkla zaten KBH’ olan kedilere için hazırlanmış özel mamalarla beslemeniz gerektiğini söylemiştir. Bu mamalar pet shop’larda satılmaz, sadece veterinerlerden elde edebilirsiniz. Kedinizin bu mamaları yemesi idealdir. Ancak her kedi bu geçişi hemen kabul etmez, ya da hiç kabul etmez. O zaman açlıkla karşı karşıya kalır. Ötanazi uygulanması gereken kedi ve köpeklerin çoğunda bu duruma açlığın doğrudan veya dolaylı katkısı vardır. O halde önemli olan KEDİNİZİN BİR ŞEYLER YEMESİDİR!
Kediniz KBH mamasını yiyorsa ne mutlu! Yemiyorsa önemli bir sorunla karşı karşıyasınız. Bazı kedilerin yeni bir mamaya alışması zordur, uğraşmanız gerekir, ama bu zaman alır. KBH tanısı konulduğu anda kedinizin genel durumu kötü ve çok zayıflamış ise riske atamazsınız, kısa sürede ‘’hepatik lipidosis’’ adı verilen ve ölümle sonuçlanan karaciğer yağlanması gelişebilir. Bu kez kedinizi KBH’ndan değil, karaciğer yetmezliğinden kaybedersiniz. HANGİ NEDENLE OLURSA OLSUN, KEDİNİZ BİR VEYA İKİ GÜN HİÇ YEMEMİŞSE VETERİNERİNİZE BAŞ VURUNUZ.
Kediniz bugün bir şey yemediyse hemen şimdi ona bir şeyler verin. En çok sevdiği mama olsun. Ev yemeği olsun, soğan-sarımsaksız (SOĞAN VE SARIMSAK KEDİLER İÇİN ZARARLIDIR). Olmadı, hazır bebek mamalarını deneyin. Bebek mamaları kediler için ideal değildir. Uzun dönemde bu şekilde besleyemezsiniz, ama şu anda önemli olan kedinizin midesine et ya da balık içeren bir yiyeceğin girmesidir. Kedinizin durumu stabilleştikten sonra beslenmesindeki değişiklikleri yavaş yavaş yaparsınız.
Sonuç olarak, veterineriniz özel mama konusunda çok ısrarcı olabilir, diğer mamalarla veya yiyeceklerle kedinize zarar verdiğinizi söyleyebilir. Kediniz özel mamayı yemiyorsa ve durumu kritik ise vicdan azabınız olmasın, kedinizi neyi kabul ediyorsa onunla besleyin. Açlık, KBH’ndan daha önce öldürebilir.
Zaman içinde
- KBH’lı kedilerin beslenme gereksinimleri
- Hangi besinleri vermeli, hangilerinden kaçınmalı
- Kedinizi yemeye ikna etmenin yolları
konusunda daha ayrıntılı bilgiler vereceğim. Şimdilik biraz sabır.
- Kusma, İştahsızlık, Kilo Kaybı
Sıklıkla kusma ve zayıflama nedeniyle kediler veterinere götürülür ve KBH tanısını alır. KBH olan kedilerin çoğu, en azından başlangıçta çok kusar. Bu, çoğunlukla iştahsızlıkla birliktedir. Durum, bir kedi sahibi için çok streslidir. Kediniz için de streslidir.
KBH’lı kediler neden yemeden içmeden kesilir ve/veya şok kusar? Bunun susuzluktan mide asidine, yüksek fosfor düzeylerine ve kansızlığa kadar değişen çeşitli nedenleri vardır.
Kediniz hem iştahsız hem de kusuyorsa, özellikle beyaz köpük şeklinde kusuyorsa, hele başını su kabına dayıyor, diş gıcırdatıyor ya da salyası akıyorsa en sık neden KBH’nda görülen aşırı mide asididir. Öncelikle bu sorunu ele alın ve çözmeye çalışın.
Mide aist fazlalığına bağlı kusma için en iyi tedavi, asit salgısını azaltan H2-reseptör blokerleri olarak adlandırılan ranitidin, famotidin veya proton pompa inhibitörü olan omeprazoldur. Bu ilaçlar ve tedavi hakkında ayrıntılı bilgiyi sayfasında bulacaksınız. İlaçları eczaneden rahatlıkla alabilirsiniz. Kullanmadan önce veterinerinizin onayını almalısınız.
Kusması ve iştahsızlığı olan kedinize yardımcı olabilmek için aşağıdaki sayfalara baş vurabilirsiniz:
- Bulantı, Kusma, İştahsızlık ve Aşırı Mide Asidi
- Kedinizi yemeye ikna etmenin yolları
- Susuzluğun Tedavisi ve Önlenmesi
KBH tanısı bazen kedinin çok idrar yapmasıyla konur. İdrar miktarı arttıkça daha fazla su içmeye başlar, ancak sonunda içtiği su miktarı kaybını karşılamaz ve kedide susuzluk (dehidratasyon) gelişir.
Susuz kalan kedilerin bir kısmında ‘’crash’’ olur. Kan değerleri çok yükselir. Bu konuda endişelenmeyin. Kedinizin susuzluğu tedavi edilmedikçe KBH’nın ne kadar ilerlemiş olduğunu değerlendiremezsiniz.
‘’Crash’’ gelişen kedi, genellikle hastaneye yatırılır ve birkaç gün damar içi sıvı tedavisi uygulanır. Bir günlük – hatta daha uzun süreli – tedavi, yeterli değildir. Kediniz taburcu edilip eve gelmeden önce ötenazi seçeneğini konuşmamamnızı öneririm.
Bazı kediler susuz kaldığı halde ‘’crash’’ olmaz ve hastaneye yatırılmaları gerekmez. Bu kedilerin derialtı yoldan sıvı tedavi alması gerekir. Tedaviye veterineriniz başlayıp, size nasıl yapılacağını gösterir. Bu konuda eğitici videolar da bulabilirsiniz. Tedaviye evde devam etseniz bile yakın veteriner işbirliği şarttır. Kalp yetmezliği de olan kedilerde, sıvı tedavisinin çok dikkatli yapılması gerekir. Verilecek sıvı miktarı konusunda veterineriniz ile görüşünüz. Az sıvı yetersiz kalacağı gibi, fazlası da zararlıdır.
Genel kural olarak, kreatinin değerleri 3,5 mg/dL’nin üzerinde olan kediler derialtı sıvı tedavisinden yarar görür. Genellikle verilen sıvı miktarı günde 100 mL’dir.
Sıvı tedavisi konusunda daha sonra ayrıntılı bilgi verilecektir.
- Yüksek Fosfor Düzeylerinin Kontrolü
Sağlıklı böbrekler, vücuttaki fazla fosforu atarak belirli bir düzeyde kalmasını sağlar. Böbrek işlevi bozulduğundan fazla fosfor atılamaz ve birikir. Fosfor yüksekliği, iştahsızlığa ve kedinizin kendini kötü hissetmesine yol açar, böbrek hasarının ilerlemesine de katkıda bulunur. Bu nedenle, KBH tanısı alan her kedide kandaki fosfor miktarı ölçülmeli ve yüksekse gerekli önlemler alınmalıdır (Tablo 1).
Tablo 1. Serum Fosfor Düzeyi ve Tedavi Yaklaşımı
| Serum Fosfor Değeri (mg/dL) | Tedavi |
| ≤ 4,0 | Tedavi gerekmez. Şimdilik bu konu hakkında endişelenmeyin. |
| 4,0 – 5,99 arasında | Tedavi gerekmez, ancak fosfor değerleri izlenmeli, yükselirse tedavi başlamak için hazır olunmalı. |
| 6,0-10,0 arasında | Ya özel renal mama yedirin, ya da halen böyle bir mama yiyorsa fosfor bağlayıcı ilaçlardan birine başlayın. |
| >10,0 | Fosfor bağlayıcılarla tedavi şarttır. |
Piyasada farklı fosfor bağlayıcılar vardır. Veteriner kullanımı için geliştirilmiş olanları (örneğin ipakitin) ya da insanlar için olan ilaçları kullanabilirsiniz. Önemli olan, kullandığınız fosfor bağlayıcının tatsız olmasıdır. Nane aromalı olan bazı preparatları kediler genelde sevmez ve kabul etmez.
Yüksek fosfor düzeylerinin kontrolü ayrı bir sayfada ele alınacaktır.
- Hipertansiyon (Yüksek Kan Basıncı)
Kan basıncı yüksekliği, KBH olan kedilerde sık rastlanan bir durumdur. Hatta hafif KBH’lı kedilerde bile görülebilir. Kedinizin hipertiroidisi varsa hipertansiyon olasılığı daha yüksektir. Hipertansiyon, kedinizin halsiz olmasına, seyirmelere neden olabilir. Bazen tanı, tansiyon çok yükselerek nöbet geçirdiğinde, inme indiğinde ya da kör olduğunda konur. Körlük gelişmişse, yeterince erken tedaviye başlanırsa görme yetisini yeniden kazanabilir. Kediniz nöbet geçiriyorsa kan basıncının kontrol altına alınması, nöbetleri durdurur. Ne zaman tedaviye başlanması gerektiği ile tabloyu (Tablo 2) inceleyebilirsiniz.
KBH tanısı alan bir kedinin kan basıncı düzenli aralıklarla ölçülmelidir. Ne yazık ki bazı veterinerlerin kan basıncı ölçecek donanımı yoktur. Bu konuda ısrarcı olunuz.
| Sistolik Kan Basıncı (mmHg) | Organ Hasarı Riski | Tedavi |
| <150 | minimal | Tedavi gerekmez. Şimdilik bu konu hakkında endişelenmeyin |
| 150 – 159 arasında | hafif | Genelde tedavi gerekmez, ama göz veya sinir sistemi belirtileri varsa tedavi etmek gerekir |
| 160 – 179 arasında | Orta derecede | Tedaviye başlayın veya ilaç dozunu arttırın |
| >180 | Ağır | Tedaviye başlayın veya ilaç dozunu arttırın |
Hipertansiyon nedeniyle tedavide en çok tercih edilen ilaç ACE inhibitörleri grubundan benazepril ya da kalsiyum kanal blokeri olan amlodipindir. İlaç etkisini yaklaşık bir haftada gösterir. İlk birkaç gün, tedaviye alışana dek bazı kediler daha da halsiz olur, ama sonra düzelirler.
Hipertansiyon kontrolü ile ilgili daha ayrıntılı bilgileri daha sonra ele alacağız.
- Kansızlık (Anemi)
KBH’lı kedilerde anemi sıktır. Kedinin kendini halsiz ve güçsüz hissetmesine ve iştahsızlığa neden olur. En kötü durumda kalp sorunlarına yol açar. Bu nedenle tedavi gereklidir.
Normalde sağlıklı böbrekler ‘’eritropoietin’’ adı verilen ve kırmızı kan hücrelerinin (alyuvar, eritrosit) yapımını uyaran bir hormon salgılar. KBH’nda bu hormonun miktarı azalır, daha az alyuvar yapılır. Bu tip kansızlık, istisnalar olmakla birlikte, genellikle kreatinin düzeyi 5,0 mg/dL’yi aşınca gelişir. Kedinizin kreatinin değeri daha düşük ise veterinerinizden, mide-barsak kanalından kanama, enfeksiyon veya enflamasyon gibi diğer kansızlık nedenlerini araştırmasını isteyiniz; çünkü her birinin tedavisi farklı olacaktır.
Aneminin derecesini en iyi ‘’hematokrit’’ (HCT) denilen parametre gösterir (Tablo 3).
Tablo 3. Anemiye Yaklaşım
| Hematokrit (HCT) Düzeyi | Aneminin Derecesi | Tedavi Planı |
| %15’in altında | Çok ağır | ESA (eritropoez uyarıcı ilaçlar) başlamalısınız. İlacın etkisi çıkana dek kan transfüzyonu gerekebilir. B vitaminlerini ve enfeksiyon yok ise demiri de tedaviye ekleyin |
| %15 – %19 arasında | Ağır | Büyük olasılıkla ESA başlayacaksınız. B vitaminlerini ve enfeksiyon yok ise demiri de tedaviye ekleyin |
| %20 – %25 arasında | Hafif | B vitaminleri ve enfeksiyon yok ise demir ile tedaviye başlayın |
| Normal sınırlarda | Anemik değil | Tedavi gerekmez. Şimdilik bu konu hakkında endişelenmeyin |
ESA, kan yapımını (eritropoez) uyaran ilaçlara verilen genel addır. Bu amaçla sıklıkla kullanılan preparatlar Aranesp® ve Eprex®’dir. Bu ilaçlar insanlar için geliştirildiği için, bazı veterinerler kedilerde antikor gelişebileceği için kullanmada gönülsüzdür. Antikor adı verilen bağışıklık maddeleri gelişirse, bunlar ilaca bağlanıp etkisiz hale gelmesine neden olur. Ancak bu olasılık umulandan çok daha az görülmektedir. Olsa bile, bu en erken 4-5 ay içinde olur. Bu süre içinde kediniz iyi bir yaşam kalitesi sürmüş olur. Zaten en kötü ihtimalle başa dönmüşsünüzdür, başka bir zararı olmaz. Antikor gelişmesi Aranesp® ile çok daha azdır.
Hata yapmayın, kansızlık kediyi öldürebilir. Kansızlık derin ise HCT %15’in altında) ESA yerine B vitaminleri ve enfeksiyon yoksa demir ile de başlamayı seçebilirsiniz ama bu risklidir. ESA’ların etkisini birkaç haftadan önce göstermez.
Bazı veterinerler, ESA’Ların pahalı bir tedavi olduğunu ileri sürer. Eprex daha ucuzdur. Öte yandan, kediniz için kullanacağınız miktar zaten çok küçüktür ve başlangıçta 7-10 günde bir verilir, daha sonra bu aralık yanıta göre daha da açılır.
Kansızlığın tedavisinde başta B12 vitamini olmak üzere B vitaminleri ve enfeksiyon yoksa demir tedavisi çok ama çok önemli ve ucuz tedavilerdir. Bazı veterinerlerin özellikle B12 vitamininin tedavideki yeri konusunda çekinceleri vardır ve önermezler. Yüksek doz B12 tedavisi, ideal olarak kas içine uygulama ile desteklenirse mucize yaratabilir. Diğer B kompleks vitaminlerine ek olarak sadece yüksek doz ağızdan B12 ve haftalık B12 enjeksiyonları ile kedimin başlangıçta %21 olan hematokriti %34’lere çıktı. Üstelik fazla B vitaminin bir sakıncası yoktur, kedinize zarar vermez.
Anemi tedavisi, diğer konu başlıkları gibi, ayrıntılı ele alınacaktır.
- Kabızlık
Kedinizde kabızlık olabilir. Bu oldukça rahatsız edicidir, kusma, halsizlik ve iştahsızlığa yol açar. Kabızlığı giderdiğinizde kediniz daha iyi ve daha mutlu olur.
Kabızlığın tedavisi güç değildir. Bu konuda veterineriniz size çeşitli ilaçlarla yardımcı olacaktır. Laktüloz içeren ilaçlar (Miralax®) sık kullanılmaktadır. Alternatif tedavi olarak kaygan karaağaç kabuğu da işe yarayabilir. Bazı durumlarda veterinerin önce lavman uygulayarak sertleşmiş dışkıyı boşaltması gerekebilir.
- Potasyum Dengesizliği
KBH’lı kedilerde çoğunlukla kusma ve idrarla kayıp nedeniyle serum potasyum düzeyleri düşer. Düşük potasyum değerlerinin esas belirtisi, özellikle arka bacaklardaki güçsüzlüktür (arka bacaklardaki güçsüzlüğün başka nedenleri de olmakla birlikte en sık nedeni düşük potasyumdur). Kabızlık ve başını dik tutamama görülebilir.
Referans potasyum değerleri laboratuvardan laboratuvara değişmekle birlikte sihirli rakam 4’dür. Kedinizin kan tetkiki sonuçlarına bakın ya da veterinerinize potasyum değerini sorun. Potasyum, tetkik kağıdında K ya da K+ olarak yazılabilir. Serum potasyumunun 4’ün altında ya da 6’nın üstünde olması önemli olabilir. Birçok veteriner için K değerinin alt sınırda (genellikle 3,5) olması yeterlidir ama bazı kedilerde 4 ve üzeri gerekir. Kediniz halsiz ve yürümekte güçlük çekiyor, potasyumu 4’ün altında ise veterinerinize tedavi konusunda ısrar ediniz.
Düşük potasyum değerlerinin tedavisi son derece kolaydır. Potasyum verirsiniz. Ağızdan ya da injeksiyonla kullanılan preparatları vardır. Ancak tedavi konusunda aceleci olmayın ve veterinerinizin onayı olmadan kullanmayın. Yüksek potasyum düzeyi tehlikeli olabilir.
Potasyum yüksekliği genellikle tedavi amaçlı fazla potasyum verildiğinde ortaya çıkar. 6’nın üzerindeki değerler tehlikelidir. Ama yalancı bir sonuç olabilir. Veterinerinizin bir kan örneği daha alarak potasyum ölçümünü tekrarlamasını isteyiniz.
- Metabolik Asidoz:
Metabolik asidoz, kedinin vücudundaki asit miktarının çok yüksek olduğu anlamına gelir. Bu, midedeki aşırı asit ile aynı şey değildir. Kilo kaybı, özelikle kas kaybı, ağız ülserlerine neden olabilir.
Metabolik asidoz, KBH’lı kedilerde nisbeten sıktır. Tedavisi de kolay ancak çoğu kez tedavi edilmez. Bunun en önemli nedeni veterinerin metabolik asidozu araştırma zahmetine girmemesidir. Bu konuda veterinerinizi uyarınız.
- Böbrek Taşları
Kan değerleri aniden yükselen, idrar miktarı aniden azalan kedilerde böbrek taşları olasılığı her zaman akla getirilmelidir. Böbrek taşlarının tedavisi güçtür, bazen cerrahi girişim gerekir.
Umarım bu yazı KBH sürecinde karşılaşabileceğiniz sorunlara biraz ışık tutmuş ve hiç birinin tedavisiz olmadığını, sonuçta umutsuzluğa kapılmamanız gerektiğini görmenizi sağlamıştır.
