Böbreklerde oluşan taşların büyük bir kısmı (>%90) kalsiyum ve okzalattan oluşur.
Bazı taşlar sessizdir, bir soru yaratmaz. Böbreklerde taş olması enfeksiyonlara zemin hazırlar, böbrek enfeksiyonu (piyelonefrit) atakları olur. Tekrarlayan enfeksiyonlar KBH’na zemin hazırlar.
Taş idrar yoluna düştüğünde küçük ise, ağrılı olmakla birlikte mesaneye düşüp idrarla atılabilir ve o andaki sorun hallolmuş olur; ama büyükse idrar yolunu tıkayabilir ve idrar akımını engelleyebilir. Sonuçta atıklar ve toksik maddeler birikir, kana karışır ve akut böbrek hasarı gelişir.
Böbrek Taşı Nedenleri:
- İdrar miktarı azalması veya idrarda kalsiyum ve okzalat miktarının normalden yüksek olması taş oluşumunu kolaylaştırır. Asidik idrarda kalsiyum okzalat çöker. Struvit kristallerinin önlenmesi için idrarın asitleştirilmesi, kalsiyum okzalat taşlarının oluşumunu kolaylaştırabilir.
- Nedeni bilinmeyen bir şekilde kan kalsiyum değerinin yüksekliği (idyopatik hiperkalsemi), bazen B6 vitamini eksikliği kalsiyum okzalat taşı oluşumuyla ilişkisi gösterilen diğer durumlardır.
- Besinlerdeki kalsiyum, böbrek taşlarının oluşmasına katkıda bulunmaz. Ancak dışarıdan verilen kalsiyum desteği bu sorunu arttırabilir.
- Bazı kedi ırklarının kalsiyum okzalat taşlarına yatkınlığı vardır. Bunlar arasında İran, Biritsh short hair, Scottish fold ve Ragdoll sayılabilir.
Belirtiler:
Kediler içgüdüsel olarak ağrılarını gizleme eğilimindedir, bu nedenle bazen hiç bir belirti vermeyebilir.
İştahsızlık, bitkinlik, idrarda kan (hematüri), sık tekrarlayan böbrek enfeksiyonları gözlemlenebilir.
Bazı kedilerde idrar miktarı ve sıklığı artar. Ağrılıdır. Kediniz kum kabına sık sık gidiyor, idrar yapmadan dönüyor ya da yaparken acı çektiği belli oluyorsa, aklınıza ilk planda taş veya enfeksiyon gelmelidir.
Tanı:
Kedinizin kan değerleri aniden çok yükselirse, bunun nedeni idrar kanalını tıkayan bir taş olabilir. Muayenede böbrekler hassas olabilir. Ultrasonografi veya grafilerle taşın varlığı, sayısı, yerleşimi ve büyüklüğü değerlendirilir.
Bazen ultrasonografide bir böbrek küçük, diğeri büyük görülür. Bu, şöyle açıklanabilir: Böbreklerden birini mesaneye bağlayan idrar kanalına (ureter) taş düşer. Taş orada kalır, idrar birikir. Zamanla o böbreğin işlevini bozar ve olay kronikleşince böbrek çalışmadığından dolayı küçülür, büzüşür. Diğer böbrek, çalışmayan tarafın da iş yükünü üstlenir ve büyür. Çalışan böbreğin idrar kanalına bir taş düşüp tıkadığı zaman kedinin kan değerleri aniden artar ve krize girer.
Kedinizin hiç idrar yapmaması ACİL bir durumdur. Hemen veterinerinize baş vurmalısınız.
Tedavi:
Belirti vermeyen, sessiz böbrek taşları genellikle tedavi edilmez. Sık idrar tetkikleri ile böbrek enfeksiyonu gelişip gelişmediği araştırılır, birkaç ayda bir ultrasonografi ile taş(lar)ın yerinden oynayıp oynamadığı izlenir.
Taş idrar kanalını tıkıyorsa, o zaman aşağıdaki tedavi yolları denenir. Bu tedaviler invaziv olma derecelerine göre sıralanmıştır:
- İdrar miktarını arttırmak: Bu amaçla kediniz 2-3 gün klinikte yatırılıp damar içi sıvılarla idrar miktarının arttırılması, böylelikle taşın düşmesi sağlanmaya çalışılır. Bu yöntem genellikle %10 dolayında başarılıdır. Verilen sıvıların içine idrar söktürücü (lasix) ya da düz kas gevşetici (prazosin, Minipress®) katılabilir.
- Taş kırma (Litotripsi): İnsanda yaygın kullanılmasına karşın kedilerin küçük olması nedeniyle zordur. Türkiye’de kedilere litotripsi yapan klinik olup olmadığını bilmiyorum.
- Stent yerleştirme: İnsanda yapılmakla birlikte dünyada çok az sayıda veterinerlik merkezinde kedilerde uygulanmaktadır.
- Derialtından üreterin bypass edilmesi: Yine çok az sayıda merkezde mümkündür.
- Ameliyatla taşın alınması: Kesin gerekliliği varsa yapılmalıdır. Riski yüksek ve pahalıdır. Sessiz duran taşlara yapılmasına genel olarak gerek yoktur. Veterineriniz ameliyat kararı vermişse bunun gerekliliğini lütfen ayrıntılı bir şekilde tartışın ve ikna olun.
Taş Gelişiminin Önlenmesi:
- Diyet değişikliğini sağlayın. İdrar yollarına yönelik mama veriyorsanız hemen kesin. Tam da bu nedenle, kedinize KIZILCIK VERMEYİN. Renal mamalar, taşı olan kediler için uygun bileşimdedir. Şunu unutmayın: KALSİYUM OKZALAT TAŞLARINI DİYETLE ERİTEMEZSİNİZ.
- Kedinizin su alımını arttırmaya çalışın. Suyuna donmuş et veya tavuk suyu küpleri eklemek (bozulma ihtimali nedeniyle suyu birkaç saatte bir değiştimelisiniz), yaş mamasına su katmak, birçok odaya su kabı koymak, su pınarı vb. yöntemlerden bir veya birkaçı işe yarar.
- B6 vitamini eksikliği ihtimaline karşı B vitamini desteği verin.
- Kedinize kalsiyum içeren bileşikler vermeyin (İpakitine® gibi)
Bkz. https://kedikbhblog.wordpress.com/ana-sorunlar-bobrek-taslari/
